داده ها و توسعه پایدار

نه تنها از قرن بیستم و آغاز قرن ۲۱ نقش داده‌ها در توسعه جوامع پررنگ‌تر شده است بلکه از سال‌های دور  نقشی اساسی در پیشرفت و توسعه جوامع داشته است. این روزها با یاری فناوری اطلاعات و ارتباطات سرعت تولید و در اختیار گرفتن داده‌ها، تنوع و تحلیل آن‌ها به حدی شده است که اصطلاحات انفجار داده ها، داده های بزرگ (Big Data)، دریاچه داده ها(Data Lake)، انقلاب داده ها، علم داده ها (Data Science) و عصر اطلاعات بیشتر از پیش به چشم می‌خورد. اما واقعاً ارزش اطلاعات و نقش آن در توسعه چیست؟

داده چیست؟

هر آن چیزی که توسط انسان درک می‌شود یا به عبارتی حقایق جهان از دریچه دید انسان است. داده می‌تواند یک صوت، طعم، تصویر، سیگنال الکتریکی و یا ترمودینامیکی باشد. آن‌ها در انبار داده‌ها که ابتدا ذهن و حافظه انسان هاست ثبت و ضبط می‌شود. به محض توصیف، مستندات به داده‌های دیجیتال تبدیل شده و در پایگاه داده ها ثبت و ضبط می‌گردد. هنگامی که آن‌ها دسته بندی شده، مرتب، تمیز و قابل جستجو می‌شوند تبدیل به اطلاعات شده است. و هنگامی که اطلاعات برای تولید اطلاعات جدیدی مورد تفسیر، تحلیل و استفاده قرار می‌گیرد و یا بین آن‌ها ارتباطی تعریف می شود به خلق دانش منجر می شود.

داده ها چطور تولید می شوند؟

دنیا با الگوریتم لگاریتمی مدام در حال تولید داده است. انسان ها و فضا دائم در حال دریافت و  ارسال سینگال هستند. نه تنها رفتار ما در اینترنت و شبکه های اجتماعی (حتی حرکت موس و چرخاندن چشم)  نوعی داده است که به سرعت ثبت و ضبط می شود بلکه راه رفتن، مکالمه، رانندگی، خوابیدن و احساس ما نیز داده تولید می‌کنند. امروزه با دیجیتالی شدن علوم از جمله اینترنت اشیا می‌توانیم داده‌های رفتار انسان و محیط را از ساعت، موبایل هوشمند و سنسورها به پایگاه داده ها ارسال و آن را تحلیل کنیم. و بدینگونه است که که سه شاخص حجم داده، تنوع و سرعت تولید داده در داده های بزرگ (کلان) مطرح می‌شود.

چرا داده‌ها ارزشمند است؟

از داده‌ها، کند و کاو اطلاعات ناشی از آن و خرد و دانش تولید شده توسط آن می‌توان با توسعه علمی جوامع، دستاوردهای بشری را توسعه داد. ضمن این که داده‌ها منشأ اصلی شناخت، تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی است. سرعت گردش اطلاعات به مانند سرعت گردش پول دارای اهمیت است. و همینطور داده‌ها می‌تواند شروع عملیات فوری و اقدام ضروری باشد.

امروزه داده‌ها می‌تواند منجر به پیدایش کسب و کار و ایجاد ارزش از آن‌ها باشد پس، داده نوعی ثروت است و در خلق ثروت تاثیرگذار است. هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی بسیار قدرتمند شده است و نمونه آن ابر کامیپوتر واتسن آی بی ام امروزه به هوشی فراتر از انسان دست یافته است. پیش بینی می‌شود با ظهور تراشه‌های کوانتومی، ربات‌ها و هوش مصنوعی با سرعت بیشتری وارد زندگی انسان‌ها شود. هوش مصنوعی کاری انجام نمی‌دهد جز دریافت، تحلیل، ارتباط بین اجزای اطلاعات و یادگرفتن رفتار داده‌ها. دستیارهای صوتی مبتنی بر هوش مصنوعی مثل سیری و الکسا روی انواع گجت های هوشمند فراگیر شده‌اند و ماشین های خودران نیز نسلی دیگر از کاربرد هوش مصنوعی است که به زندگی عادی ما وارد شده است. به این‌ها می‌توان میلیون‌ها نمونه دیگر اضافه کرد.
دسترسی به داده‌های باز حتی دسترسی آزاد به منبع کدهای نرم افزاری، سال‌هاست که تبدیل به یک جنبش توسعه‌گرانه در دنیا شده است. همچنین داده‌ها منشأ ایجاد سیستم‌های اطلاعاتی و داشبوردهاست. این سیستم‌ها می‌توانند نقش موثری در توسعه جوامع داشته باشند و داده‌ی خام و بدون ساختار را به اطلاعات و دانش فراگیر و ارزشمند تبدیل کنند. سیستم‌ها با مکانیسم بازخور یادگیرنده دادهای خروجی را نیز مجدد بررسی و بر اساس آن سیکل باز خلق داده ایجاد می شود.

داده‌ها چگونه به توسعه پایدار کمک می‌کنند؟

به دلیل گستردگی موضوع، فهرستی از چگونگی و تاثیر ثبت و تحلیل اطلاعات به همراه یک نمونه آورده شده است. هر کدام می‌تواند سرفصلی برای پژوهش و بررسی بیشتر باشد.

• داده ها و توسعه اجتماعی
  • داده ها چطور به توسعه نهادهای اجتماعی کمک می کند؟
    • نقش تحلیل اطلاعات در کارآفرینی
    • دسترسی به اطلاعات عمومی و شهری و شفافیت اطلاعات
    • بهبود فضای تعاملات اجتماعی (شبکه های اجتماعی)
    • ارتباط اجتماعی موثر و کم هزینه‌تر برای نهادهای مرتبط
    • تحقیقات آینده نگر مبنی بر پیش بینی
  • استفاده از داده ها در سلامت جسم و روان:
    • ارضای نیاز ارتباط با دیگران و خروج از تنهایی ناشی از توسعه
    • پایش سلامت شهروندان
    • پایش فعالیت‌های درمانی
    • پژوهش و تحقیق جهت درمان بیماری ها
    • پیش بینی شیوع بیماری‌های واگیر
    • اندازه‌گیری شاخص‌های سلامت روان
    • تحلیل روانشناختی رفتار شهروندان
  • داده های خام اجتماعی چطور به پیش بینی آینده منجر می شود؟
    • کشف نیازها و علایق جوامع
    • یافتن شکاف های اجتماعی
    • کشف الگوریتم رفتار شهروندان و برنامه ریزی
  • نقش داده ها در شهرهای هوشمند
    • داده‌های ترافیک شهری و حل مساله ازدحام
    • کاهش نرخ تصادفات بر اساس تحلیل داده‌ای جاده ای
    • انتقال داده به منظور پرداخت‌های الکترونیک
    • سیستم دورکاری و فری لنسینگ
    • سیستم پیش‌بینی هوا
    • ارزش داده‌ها در حمل و نقل عمومی
  • داده ها و توسعه اقتصادی
    • تحلیل انواع بازارها ازجمله بازار بورس
    • سیستم دسترسی به اطلاعات بازار با قطع شدن رانت اطلاعاتی واسطه ها
    • حرکت به سمت آزادی بازار و تعدیل اقتصادی
    • افزایش ثروت عمومی، کم کردن ضریب جینی و بالا بردن GDP و GNP
    • توسعه فناوری های پولی – مالی
    • ایجاد سیستم جهت بررسی ارتباطات مولفه های اقتصادی
    • بهینه سازی عملکرد سازمان‌ها با هوش تجاری

• داده ها و توسعه سیاسی
  • پیشگیری از بروز بحران سیاسی
  • شفافیت اطلاعات، تسهیل دسترسی اطلاعات صحیح، شهروندان هوشمند و کاهش فساد اداری
  • برنده شدن در کمپین های انتخاباتی
  • دسترسی به شاخص های حکمرانی نیک (خوب)
  • تسهیل خدمات رسانی
  • ایجاد زمینه برای رشد و بهبود آموزش
  • حذف بوروکراسی و کم کردن زمان فرآیندهای دولتی
  • بالا بردن دقت سیستم های آماری و تشخیص دقیق شاخصه‌های جمعیت شناختی

• داده ها و توسعه فرهنگی
  • خلق آثار فرهنگی- هنری
  • پرورش خلاقیت از طریق دسترسی به بانک‌های هنری سراسر جهان
  • ایجاد و خلق ارزش و توسعه کسب و کارهای مبتنی بر هنر
  • تسهیل عرضه و مبادلات فرهنگی مثل انواع حراج آنلاین
  • توسعه گردشگری از طریق تولید محتوای فرهنگی

• محیط زیست

محیط زیست به تنهایی یکی از شاخص‌های اصلی توسعه پایدار دنیا، کشورها و شهرهاست. حفظ گونه های کمیاب جانداران، مصرف بهینه انرژی، تولید کمتر گازهای مضر و مصرف بهنیه منابع مانند معادن، آب و خاک می‌تواند با دریافت اطلاعات و آنالیز آن‌ها محقق شود.

موانع توسعه پایدار با استفاده از داده‌ها:

• سانسور و فیلترینگ دسترسی به داده‌ها
• نادیده گرفتن اهمیت داده‌ها از طرف مدیران کلان کشور
• طبقه بندی داده ها و ایجاد کانال‌های شدید کنترل منابع داده‌ها
• تناقضات حقوقی و خلاء وجود قوانین به عنوان مثال در حفظ حریم خصوصی شهروندان
• نبود سیاست واحد و مشخص در مورد فناوری های نوین مانند بلاک چین و هوش مصنوعی
• عدم پیوستگی داده‌های تاریخی و ایجاد ارتباط معنادار بین آنها (ایجاد دانش) و سرعت پایین تولید محتوای ارزشمند
• فقدان ساختارهای شبکه‌سازی و اجتماع صنوف به منظور تبادل اطلاعات
• کمبود متخصص علوم داده ها در کشور
• عدم دانش و تسلط مدیران نسبت به موضوع داده و ندانستن ارزش دانش ایجاد شده و کارمندان دانشی

منابع:

کتاب نقش اطلاعات در سازمان های مدرن، جیمز دبلیو کورتادا

http://www.un.org

http://bidinitiative.org

https://www.globalreporting.org

https://www.geospatialworld.net

https://home.kpmg.com

http://blogs.worldbank.org

http://www.iran-academy.org

http://www.ireconomy.ir

http://fanap.ir

http://www.ecosystem.ir